İnternetteki Sahte Haberlere Dikkat!

31 December 2018

Uzun zamandır Okültizm, Parapsikoloji, Ezoterizm ve Teorik Fizik üzerine araştırmaları olan İzmir doğumlu yazar; ilk kitabı ''Kozmik Arayış''ın ardından bilinmeyenlere yönelik ''Gizli Boyutlar'' TV programlarını hazırlayıp sunmuştur. İkinci kitabı ''Okültizm ve Enerji'' ile okuyucu gizemler dünyasında dolaştırırken, aynı zamanda hakikat arayışı ve bilgi ile güçlenmeye çağırıyor. Yazar, Facebook sayfasını da aktif olarak kullanmaktadır. facebook.com/okultizöveenerji

31 December 2018
947 Görüntülenme
YORUM

İNTERNETTEKİ SAHTE HABERLERE DİKKAT!

Gerçeklerin çarpıtıldığı aldatıcı haberlerle yanlış bilgiler, yabancı kaynaklı sitelerden alınarak ya da yenisi üretilerek, sosyal ağlarda paylaşılmaya devam ediliyor. İnsanların kandırılması yapılan yorumlarla ilginçleşerek, düzenleyenleri eğlendiren bir hâle geliyor. Oldukça absürt bir haber bile, doğru olduğu düşünülerek art arda paylaşılıyor. Resim ve filmler teknolojik hilelere tabi tutulsa da gerçek zannedilebiliyor. Paylaşımlarını araştırmadan yapanlar ise, kendi aldatıldığı gibi diğerlerini de aldatıyor.

Bunlara örnekler vermek gerekirse; bir fastfood zincirindeki etlerde insan eti bulunduğu haberi, Dünya'nın 6 gün karanlığa gireceği, soğanla şarj edilen Ipod, “Yeni doğmuş bebeğin topuk iziyle annenin parmak izinin aynı olduğunu biliyor muydunuz?” diye soran yalan haber, Teksas'ta yayılan Ebola virüsü, uzaylı atamız denilen dev insan iskeletleri, ünlü sanatçıların gerçekleşmemiş ani hastalıkları ya da ölümleri, 300 kiloluk kadının 20 kiloluk bir bebek doğurması, tırnak üzerindeki dikey ve koyu renk çizginin kanser belirtisi olabileceği gibi, sahte birçok haber hızla yayılacak zemin buluyor. İlginç bitkiler, hayvanlar, deniz kızları, uzaylı cesetleri, kafatasları, peri cesetleri de bu haberlere ekleniyor. Gerçekten, sabır zorlayıcı değil mi?

Asılsız sahte iddialardan bazılarına dönelim:

-ABD’de bir bebek elinde spiral ipiyle doğdu.
-Hurmalardaki Corro virüsü ve Suudi Arabistan Sağlık Bakanlığı’nın bu konudaki uyarısı.
-İsrail’de kanserin çok az görüldüğü, kimsenin kanserden ölmediği.
-Diş macunu tüplerindeki renkli işaretlerin macundaki kimyasal oranı gösterdiği.
-131 bin 746 Suriyelinin yurdumuzda üniversiteye yerleştirildiği.
-Süt ve süt ürünlerinde Solitin isimli ölümcül bir kimyasal bulunduğu iddiası.
-Kalp krizi geçiren kişide toplu iğne kullanılarak parmaklarını delip, hayatının kurtarılabileceği iddiası.

Bu gibi haberler şaşırtmaya devam ediyor, Toplu iğne ve kalp krizi olayı binlerce paylaşıma ulaşırken, iddiada geçen kalp krizi için, iğnenin ucunu yakıp sterilize ederek, kişinin bütün parmak uçlarından kan akıtmak gerektiği, böylece kan basıncının dışarıya iletileceği söylentisi öyle yaygınlaşmıştı ki; sosyal medyanın ardından önemli, tanınmış, güvenilir haber sitelerinde de toplu iğne ile kriz geçirenin hayatının kurtarılabileceği iddia edilmişti. Parmak uçlarına iğne batırma yönteminin felç geçirenler için de yapılması ayrıca dolaşıma girince, New York Times, konuyla ilgili haberin doğru olmadığını belirtmişti. (Kaynak: www.nytimes.com/2006/11/21/health/21real.html) Zaman içerisinde bu uydurma haber, kalp krizinde iğne ile ilk yardıma dönüştürüldü. (www.thoughtco.com/a-needle-can-save-the-life-of-a-s…) Oysa kalp krizi geçiren hastalar, hareketsiz tutulup, hemen acil telefonu aranmalıdır. Bu hayati önem taşımaktadır.

“Fairy Elin” isimli dünya dışı varlığın Muğla'da fotoğraflandığının asılsız iddiası ise oldukça sıra dışıdır; diğer boyuta ait bir varlığın burada cesedinin bulunduğuna inananların saygın haber sitelerinde dahi haberin yer aldığını görmeleri kaçınılmaz olmuştu. Elbette haber tamamen uydurmaydı. Sonradan nihayet yalanlanabildi. Zira “Fairy Elin” DeviantArt isimli sitede Benjamin Dodds isimli kullanıcının 2012 yılında paylaştığı Mummified Fairy isimli bir maketin fotoğrafıydı. (www.cumhuriyet.com.tr/…/Mugla_da_goruldugu_iddia_edi…)

Çocuklarının resimlerini sosyal medyada kapak ya da profil resmi halinde ekleyenler, bazen o resmin alınarak; “Bu çocuk şu hastalığa yakalandı, dua edin” ya da “Bu çocuk kaçırıldı” gibi yalan haberlere konu edildiğine şahit olmuşlardır. Üzerinde oynanan resimlerin yanında, bazı eski felaket ya da toplu ölüm resimlerinin yalan haberlere malzeme yapılması da sık görülen işlerdendir.

2016 yılının Aralık ayında, sahte bir sosyal medya hesabından “Ankara'da okullar tatil” edildi bilgisi hızla yayılınca, Ankara Valiliği açıklama yapmak zorunda kalmıştı. Körfez Savaşı’nda, Irak'taki askerlerin baş etmek zorunda kaldığına halkı inandıran deve örümcekleri haberi ise ilk sahte haberlerdendir.

İnsanların üçte birinden fazlası bunlara çabucak inanmaktadır. İnternet; güncel olayları alıp kurgulayarak, politikacılar, ünlüler ya da toplumla ilgili konuları hiciv veya sahte haberlerle donatarak sunmaya çalışan sitelerle dolu. Hikâyeler, gerçek insanların adlarını kullanabiliyor ve hatta gerçek olayları referans gösterebiliyor; oysa hepsi kurgusal ve sosyal medya yoluyla hızla yayılmaktalar.

Peki Ne Yapmalı?

Şaka ve sahte haberi tanımlamanız için, konuyu hemen Google üzerindeki diğer kaynaklarda arayın. Öncelikle sahte haber yayan sitedeki diğer haberleri kontrol edin. Çoğu garip, abartılı ve inanılmaz ise genellikle sitenin; Künye, Hakkında, ya da Bize Ulaşın sayfalarında, yayınlanan hikâyelerin, kurgusal veya hicivsel olduğunu belirten bir “sorumluluk reddi beyanı”nı bulabilirsiniz.

Bu sahte haberleri yayan websitelerini 3 ayrı grupta incelenebilir, yurdumuzda da benzerleri yayındadır:

Fake/Hoax News Websites: Aldatan ve sahte haberler içeren sitelerdir.

Satire Websites: Doğru olmayan, ironik, hiciv içeren haber siteleri.

Clickbait Websites (Tık Tuzağı): İnternet kullanıcılarını istenen sayfaya yönlendirmek amacıyla kullanılan yanıltıcı başlıklar ve diğer ögelerin tümüdür.

Tüm zamanların en etkili medya aldatmacası olan ünlü “İngiliz Astronom Sir John Herschel, Ay'da hayatı keşfetti” sahte haberidir. Makale ayrıntılı bir aldatmaca idi. Herschel Ay'daki kanatlı insan kabilesi hayatını gerçekte teleskopla gözlemlememişti, bu tür keşiflerin kendisine atfedildiğinin farkında bile değildi. Ancak, duyuru Amerika ve Avrupa genelinde muazzam heyecana neden oldu, geniş bir alana yayılmış, çeşitli dillere çevrilmişti. 2 yılda 3000 mil yürüyerek evini bulan Tom adlı kedinin öyküsü de elbette uydurma haberdi. Bununla beraber, Daily Chronicle'ın 3 Ağustos 1951 tarihli bu haberi inanılmaz ilgi görerek yayılmıştı.

Gerçek ve yalan arasında kalitesiz bilgi ile, zaman zaman komplo teorileri ile harmanlanan, iddialarla manipüle edilen, çelişkili, insanların düşüncelerini değiştirme ve kültürden saptırma isteği taşıyan, dayanaksız, delilsiz, aydınlanmayı gölgeleme amaçlı tüm sahte haberleri, çeşitli çıkar gruplarını ya da provokasyonları engellemek adına gerekli hassasiyet ve özeni göstermenin önemi ortada. Araştırmadan paylaşmak, yaymak, paylaşanın bilgisine anında güvenmek ise yersiz.

Bilimsel maske taşıyan sahte haberlere prim vermenin, bir tür bilişsel ön yargı göstergesi olduğu saptanmıştır. Kişi; kendine uygun bir veri bulup onu desteklemek, en küçük şahsi inancını dahi gözetmek ve daima kendi inanışlarına uygun gerçekleri bulup seçmek eğiliminde olabilir.
Büyük kitleleri etkileyen toplumsal hareketler kurgulanmak istenildiğinde; elbette yine küçük çaplı sahte haber girişimleri ile desteklenecektir. Tüm sosyal ağ paylaşımlarında dikkatin faydası ise tartışılmaz.

Editör’ün Notu: Değerli yazarımız Ferda Ercan Uyulan’ın bu güzel ve inanılmaz yararlı olan yazısını okuduğunuz için teşekkür ederiz. Bu konuda halkı aydınlatmaya çalışan ve doğru bilgileri, haberleri sunmaya çalışan birkaç kaynak da var elbette. Bunlardan biri şüphesiz ki teyit.org.’dur. Özellikle Facebook sayfasından tüm güncellemelerine, kaynaklarıyla birlikte haberleri teyit etmeye kendini adamış bir platform teyit.org. Bir diğeri ise yalansavar.org. Bu iki kaynağı da takip edebilir ve hem bilimsel hem de teyit edilmiş kaynaklarla doğru haberlere ulaşabilirsiniz.

Ferda Ercan Uyulan