İzmir’in İlk Kadın Milletvekili Benal Nevzat Arıman

28 February 2014

1950 yılında Ankara'da doğan inşaat mühendisi Ahmet Gürel, Türkiye'nin en zengin Atatürk arşivlerinden birine sahiptir. Gürel 1997'den günümüze 15 ayrı konu başlıklı 300'e yakın Atatürk fotoğrafları sergisi açmıştır.Gürel'in üçü Atatürk albümü olmak üzere; 14 kitabı, 6'sı Kıbrıs temalı 15 belgeseli vardır. Gürel 2012 - 2017 arasında İTK Uşakizade Köşkü Müdürlüğü'nü yapmıştır.

28 February 2014
3153 Görüntülenme
YORUM

Türk kadınların milletvekili seçilme hakları 5 Aralık 1934 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilmiştir. 1935 yılında yapılan seçimle 17 kadın milletvekili TBMM’ne girmiştir. Bu milletvekilleri; Mebrure Gönenç (Afyon), Satı Çırpan (Ankara), Türkan Örs Baştuğ (Antalya), Sabiha Gökçül Erbay (Balıkesir), Şekibe İnsel (Bursa), Huriye Öniz Baha (Diyarbakır), Dr. Fatma Memik (Edirne), Nakiye Elgün (Erzurum), Fakihe Öymen (İstanbul), Benal Nevzat İştar Arıman (İzmir), Ferruh Güpgüp (Kayseri), Bahire Bediş Morova Aydilek (Konya), Mihri Pektaş (Malatya), Meliha Ulaş (Samsun), Fatma Esma Nayman (Seyhan), Sabiha Görkey (Sivas), Seniha Hızal (Trabzon)’dır. 1936 yılında yapılan ara seçimle de Hatice Özgenel Çankırı Milletvekili seçilerek meclisteki kadın milletvekili sayısı 18’e çıkmıştır.

İzmir’in ilk kadın milletvekili Benal Nevzat İştar Arıman’a ait yeterli bilgi arşivlerde bulunamamaktadır. İzmir Türk siyasi tarihine; önce İzmir Belediye Meclisi üyesi ve sonra da Atatürk’ün istemiyle İzmir milletvekili olarak yerini almıştır. İzmirli bir aydın kadın olarak ülkemize adını altın harflerle yazdıran Benal Nevzat, şimdi de Konak Belediyesi “Türkan Saylan Kültür Merkezi”nde adı bir salona verilerek, ölümsüzleştirilmiştir.

1903 yılında İzmir’de doğan Benal Nevzat Arıman’ın babası, İzmir’in ilk Türk avukatı Tevfik Nevzat Bey’dir. 1884 yılında İzmir’in ilk siyasi gazetesi olan ‘Hizmet’i ve edebi ‘Nevruz’ dergisini çıkaran “Hürriyet Kahramanı” Av. Tevfik Nevzat Bey, zamanın padişahı Abdülhamit’e “padişahım çok yaşa” demediği için sürgünlerde çürütülmüş ve Adana cezaevindeyken padişahın emriyle boğdurularak, kuyuya atı lmıştır.

Benal Nevzat, annesi Cemile Hanım, kız kardeşleri Menije ve Mutahhare Hanımlarla beraber imparatorluğun en karanlık dönemlerinde babasız kalmanın sıkıntısını çekmişlerdir. Dayıları Emin Bey’in yanında okuyan üç kız kardeş, İzmir Dame de Sion’da lise eğitimlerini tamamlamışlardır. Daha sonra Fransa’da sürgün hayatı yaşayan doktor amcalarının yanına giden kardeşler eğitimlerine Sorbonne Üniversitesi’nde devam etmişlerdir.

Benal Nevzat, Sorbonne Üniversitesi Edebiyat Bölümü’nden 1923 yılında mezun olmuştur. İzmir’e döndükten sonra Türk Hava Kurumu, Kızılay, Yeşilay, Tüberküloz Derneği, Çocuk Esirgeme Kurumu gibi birçok dernek ve kurumlarda çalışmıştır.

İzmir’in düşmandan kurtuluşu sırasında Halkapınar mevkiinde şehit düşen kahraman askerler için, 1926 yılında, İzmir Belediyesi şiir yarışması açmıştır. Benal Nevzat, bu yarışmada “Ulu Anıt” şiiriyle birincilik kazanmıştır. Benal Nevzat, Halkapınar Şehitler Abidesi’nin açılış töreninde okuduğu bu şiirle kendisini politik hayatın içinde bulmuştur.

Benal Nevzat’ın, İzmir Halkevi’nin edebiyat bölümünde de başarılı çalışmalar yaptığı bilinmektedir. 1927 yılında, Cumhuriyet Halk Partisi’ne ilk kadın üye olarak giren Benal Nevzat, partinin İzmir vilayet kurulu üyesi seçilerek dört yıl görev yapmıştır.

1930 yılında, kadınlara belediyelere seçilme hakkı verilmesi üzerine İzmir Belediye Meclisi’ne ilk kadın üye olarak seçilmiştir. 1931 yılında Paris’te açılan “Fransız Sömürgeleri Sergi”sine İzmir Belediye Meclisi’nce gönderilmiş ve orada üç ay kalarak incelemelerde bulunmuştur. İzmir’e dönüşünde Paris incelemelerini Belediye Meclisi’ne sunmuştur. Benal Nevzat’ın bu raporu İzmir Fuarı’nın yapımında büyük katkısı olmuştur. 1934 yılında yapılan belediye seçiminde en çok oyu alarak tekrar belediye meclisi üyesi seçilmiştir.

1935 yılında Atatürk’ün emriyle İzmir’den milletvekili seçilen Benal Nevzat, TBMM’ye giren ilk İzmirli kadın olmuştur.

1935 yılında, Neşet Arıman ile evlenen, Benal Hanım’ın bu evlilikten İştar adında bir kızı vardır.

Fransızca, Farsça ve Rumca bilen Arıman, Latin Alfabesi’nin kadınlar tarafından öğrenilmesi ve yaygınlaşabilmesi için çok çaba harcadığı bilinmektedir. Kadın olarak yaptığı her görevde ilkleri yaşayan ve yaşatan Arıman, görev yaptığı dönemlerde hiç rahatsızlık yaşamadığını dile getirmiştir İzmir halkı, 1935 yılından 1950 yılına kadar üst üste 16 yıl (V., VI., VII., VIII. Dönemlerde) onu milletvekilli olarak parlamentoya göndermiştir. Kızı İştar Hanım ile Uşakizade Köşkü’nde yaptığım annesi ile ilgili görsel röportaj, bu makalenin kaynağı olmuştur.

Arıman’ın sosyal, kültürel ve kadın hakları konularında yazıları, konferansları, hikâyeleri, tarihi manzum piyesleri bulunmaktadır. Bunların bir kısmı İzmir gazetelerinde yayımlanmıştır. Arıman’ın “İstanbul’un Fethi”, “Güzel İren”, “Kösem Sultan” ve “Ayfer” adlı piyesleri yazmıştır. Arıman’ın 1973 yılında ise “Kara Osman” adıyla 5 perdelik bir oyunu, 1974 yılında ise “Aytım” adlı şiir kitabı yayınlamıştır.

20 Temmuz 1990 yılında vefat eden Arıman’ın mezarı Zincirlikuyu aile mezarlığındadır.

Ahmet Gürel

01.02.2019